Bemerkt men schaamte of aarzeling voor het onderzoek dan doet men er goed aan de vrouw te vragen of zij liever door een vrouwlijke collega wil worden onderzocht.

Door allochtone vrouwen met een moslim-achtergrond wordt dit vaak op prijs gesteld. Vrijwel altijd kan men zich bij lichamelijk onderzoek beperken tot inspectie en palpatie van het abdomen en het inwendig bimanueel onderzoek. Slechts in die gevallen waarbij uit de anamnese blijkt dat er bijzonderheden bestaan die nader onderzoek noodzakelijk maken, zal men daar toe overgaan, (bv bij hypertensie). Dit doet zich overigens uiterst zelden voor. Wanneer een hartgeruis wordt gemeld, zou men uit nieuwsgierigheid kunnen ausculteren maar consequenties heeft dit vrijwel nooit. Een zwangerschap tot 13 weken is bij inspectie van het abdomen bij de meeste vrouwen niet vast te stellen. Toch is het nuttig dit goed te doen want vaak wordt door cliënte vergeten te vermelden dat operaties plaats hebben gevonden. Littekens kunnen bv wijzen op een appendectomie, waarna men vaak door bindweefseretractie een verplaatsing van de genitalia interna naar rechts [naar links voor de onderzoeker] vindt. Andere kunnen wijzen op een sectio, of een gynaecologische ingreep. Deze informatie kan natuurlijk van belang zijn. Bij magere vrouwen kan men na de twaalfde zwangerschapsweek soms een randje van de gravide uterus boven de symphyse palperen. Is de uterus boven de symphyse goed te voelen dan hebben we te maken met een positieve discongruentie. Deze kan berusten op een onjuist teruggerekende datum van de laatste menstruatie of een anderszins onjuiste inschatting van de zwangerschapsduur. Ook kunnen we te maken hebben met een uterus myomatosus of - zeldzamer - met een mola-zwangerschap. Een meerlingzwangerschap leidt pas tot een positieve discongruentie na de 13e week.

Inspectie van de genitalia externa levert informatie op over het bestaan van een eventuele dermatose. Vaak vinden we een folliculitis, die soms zelfs een furunculose veroorzaakt bij vrouwen die de schaambeharing afscheren zonder voldoende hygiënische zorg in acht te nemen. Het teken van Chadwick kan duidelijk zijn (: blauwige verkleuring van de slijmvliezen, optredend na de zesde zwangerschapsweek onder invloed van oestrogeen, dat congestie van de lokale venules veroorzaakt )

Bij corpulente vrouwen ziet men vaak intertrigo of erythrasma, daar waar huidplooien over elkaar wrijven. Steeds vaker zien we jonge vrouwen met herpes genitalis. Overigens vormen geen van deze afwijkingen een contraïndicatie voor abortus provocatus. Bij diabetes patnten zien we soms het karakteristieke beeld van de vulvitis diabetica, krabeffecten gecombineerd met een schimmelinfectie. Ook in het acute stadium van een Trichomonas infectie zien we een vulvitis: rode, iets verheven vlekken op de binnenzijde van de labia majora en de aangrenzende structuren. De dikke, schuimende fluor helpt de diagnose te bevestigen. Een Candidiasis neemt men meestal pas waar na introductie van een speculum. Cysten en goedaardige tumoren behoren tot de zeldzaamheden. Condylomata acuminata, ook bekend onder de naam venerische wratten behoren tot de S.O.A.

Na de inspectie zal in het algemeen de inwendige palpatie volgen. Bestaat er Candidiasis of een andere infectie dan moet men er rekening mee houden dat het toucher pijnlijk kan zijn. Soms verklaren vrouwen (vooral vrouwen met een moslim achtergrond) dat zij nog maagd zijn. Veelal blijkt dat in het geheel niet het geval te zijn, maar men moet zich er rekenschap van geven dat dat in de kultuur van deze vrouwen en hun beleveniswereld heel belangrijk is. De arts dient dat dus serieus te nemen en kan zich dan tot het maken van een echo beperken. De behandeling kan dan het beste onder een "roesje" plaats vinden. De meeste artsen hebben tijdens hun opleiding de techniek aangeleerd waarbij getoucheerd wordt met de tweede en derde vinger van de "handige" hand. Men staat daarbij naast de vrouw, en bij voorkeur niet vis-á-vis tussen haar gespreide benen. Bij jonge nulliparae is het vaak wat moeilijker twee vingers in te brengen. Men kan zich daarom aanleren het V.T. met alleen de wijsvinger te doen. Vooraf kan men die vinger glad maken door die te dopen in wat Hibitane creme©. Dit vergemakkelijkt de introductie. Het gebruik van één vinger in plaats van twee levert niet minder informatie op. Vergeet niet vóór het inbrengen van de vingers de labia minora met de duim en wijsvinger van de andere hand te spreiden.

Bij het toucher let men op de zwangerschapstekenen van Hegar en Piscacek en men beoordeelt de lengte en de consistentie van de cervix. Als de vrouw zich goed ontspant kan men de baarmoeder voelen tussen de uitwendige hand en de inwendig palperende vinger(s). Men beoordeelt de grootte, de mobiliteit, en zowel de hoek tussen de as van de uterus en de bekkenas (strekstand, ante- of retroversie) als die tussen cervix en corpus uteri (flexie). In de uterus kan men soms consistentieverschillen voelen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van myomata.

Het zorgvuldig schatten van de zwangerschapsduur-in-weken bij jonge zwangerschappen d.m.v. bimanueelonderzoek is de laatste jaren wat verdrongen door het echoscopisch onderzoek (zie hieronder). Oudere collegae abortusartsen hebben (in de pre-echotijd), zich hierin door jarenlange ervaring, vaak een fenomenale vaardigheid verworven. Uit het bovenstaande is duidelijk, dat dit echo-onderzoek nooit in de plaats mag komen van het VT. Er is elders in dit boek al gewezen op de mogelijkheid om naar aanleiding van de ervaringen bij het onderzoek een voorstelling te krijgen over hoe de vrouw zich bij de behandeling zal gedragen. Is de vrouw erg gespannen, dan loont het vaak de moeite tijdens het onderzoek even met haar daarover te praten. Een grapje of kwinkslag kan in dit opzicht wonderen doen.

De vrouwen worden daardoor vaak op hun gemak gesteld. Ook het weten welke dokter de behandeling daarna zal doen helpt hen op hun gemak te stellen. Zoals ook elders vermeld, wordt er hier nogmaals voor gepleit de arts die de behandeling doet zelf het vooronderzoek te laten verrichten. Dit moet men niet aan een collega over te laten, hoe goed deze haar of zijn bevindingen ook registreert.

[terug naar top pagina]

[vorige pag.] [volgende pagina ] [inhoud]

 

laatste revisie voorjaar 2014